We brengen ongeveer een derde van ons leven slapend door. Niet voor niets: slaap is een van de krachtigste herstelmechanismen die ons lichaam kent. Bij fibromyalgie is slaap extra belangrijk, maar helaas ook vaak problematisch. Veel mensen met fibromyalgie herkennen het: je ligt de hele nacht in bed, maar wordt toch moe en stijf wakker. Je hebt dan misschien wel “geslapen”, maar je lichaam en brein hebben zich niet écht kunnen herstellen.
In dit blog lees je:
Waarom slaap zo belangrijk is voor je lichaam en brein
Wat er misgaat bij fibromyalgie
Hoe slaapgebrek bijdraagt aan pijn en vermoeidheid
Wat je kunt doen om beter te slapen
Wat slaap allemaal voor je doet
Tijdens slaap vinden er allerlei belangrijke processen plaats. Je hersenen verwerken herinneringen en informatie, je lichaam herstelt beschadigde weefsels, en je immuunsysteem wordt gereguleerd. Daarnaast worden ontstekingen afgeremd, nemen stresshormonen af en stijgen de niveaus van verschillende hormonen waaronder het groeihormoon (GH). Zeker het groeihormoon is belangrijk bij fibromyalgie, omdat dit betrokken is bij spierherstel, pijnregulatie, vetverbranding én het afremmen van ontstekingen.
Tijdens slaap schakelt je lichaam dus over op herstelmodus. Zonder goede slaap blijft je lichaam in een overactieve ‘stress-stand’, wat pijn en vermoeidheid in stand kan houden.
Fibromyalgie en slaapproblemen
Meer dan 90% van de mensen met fibromyalgie heeft last van slaapproblemen. Veelvoorkomende klachten zijn:
Niet uitgerust wakker worden
Lichte, onrustige slaap
Regelmatig wakker worden
Rusteloze benen
Stijfheid en vermoeidheid in de ochtend
Uit onderzoek blijkt dat mensen met fibromyalgie minder diepe slaap hebben – de fase waarin het meeste herstel plaatsvindt. Hierdoor komt er minder groeihormoon vrij, en wordt het lichaam minder goed gereinigd.
Wat is diepe slaap eigenlijk?
Je slaap bestaat uit verschillende fasen: van lichte slaap tot diepe slaap (ook wel slow-wave sleep genoemd), en de bekende REM-slaap (droomfase).
Tijdens de diepe slaap daalt je hartslag en bloeddruk, wat je lichaam helpt om echt tot rust te komen. In deze fase komt ook het groeihormoon vrij – een essentieel hormoon voor spierherstel en pijnregulatie. Ook wordt je brein als het ware “schoongespoeld” via het glymfatisch systeem: een soort lymfesysteem in je hersenen dat afvalstoffen en ontstekingsresten afvoert.
Slaap is dus letterlijk een detox voor je hersenen. En die detox werkt vooral als je écht diep slaapt.
Een vicieuze cirkel van pijn en slechte slaap
Het is belangrijk om te beseffen dat slechte slaap niet alleen een gevolg is van fibromyalgie, maar ook een oorzaak kan zijn. Slechte slaap verlaagt je pijndrempel, je hersenen kunnen pijn minder goed dempen, ontstekingsstoffen zoals cytokines nemen toe en je raakt sneller overprikkeld.
Bij gezonde mensen kan slaaptekort al leiden tot spierpijn en vermoeidheid. Bij fibromyalgie is dit effect nog veel sterker, doordat je zenuwstelsel al gevoeliger is.
Wat kun je doen om beter te slapen?
Gelukkig zijn er manieren om je slaapkwaliteit te verbeteren, ook bij fibromyalgie. Klinische studies laten zien dat betere slaap leidt tot minder pijn en minder vermoeidheid.
Een eerste stap is het verbeteren van je slaaphygiëne. Zorg dat je op vaste tijden naar bed gaat, vermijd schermen en fel licht in de avond en creëer een rustige, donkere slaapkamer die uitnodigt tot ontspanning. Ook natuurlijke ondersteuning kan helpen, zoals melatonine of kruiden als valeriaan en passiebloem. Magnesium heeft een spierontspannende en rustgevende werking, en het aminozuur L-theanine kan de diepe slaap bevorderen.
Daarnaast helpt regelmatige lichaamsbeweging – denk aan wandelen, fietsen of rustige yoga – om de diepe slaapfase te verbeteren. Zorg er wel voor dat je niet te laat op de avond beweegt.
Een andere bewezen methode is cognitieve gedragstherapie voor insomnia (CBT-i), die zich richt op het doorbreken van negatieve gedachten en gewoontes rondom slaap. Ook ontspanningstechnieken zoals yoga nidra – een begeleide vorm van diepe ontspanning waarbij je in een soort “slaap-waaktoestand” komt – kunnen helpen om het zenuwstelsel te kalmeren en de slaapkwaliteit te verbeteren.
Conclusie
Bij fibromyalgie is slaap een van de belangrijkste, maar vaak meest verstoorde herstelmechanismen. Slechte slaap beïnvloedt je pijnsysteem, je immuunsysteem en je stemming. En dat maakt je gevoeliger voor prikkels, ontstekingen en vermoeidheid.
Het goede nieuws? Slaap is ook een krachtig aangrijpingspunt voor herstel. Door slaapkwaliteit te verbeteren – via leefstijl, kruiden of therapie – kun je je klachten mogelijk aanzienlijk verlichten.
Bronnen
Choy, E. H. S. (2015). The role of sleep in pain and fibromyalgia. Nat. Rev. Rheumatol, 11(9), 513–520.
Stich, F. M., et al. (2022). The role of sleep in muscle, fat and bone mass. Neuroendocrinology, 112, 673–701.
Chennaoui, M., et al. (2020). Sleep and the GH/IGF-1 axis. Sleep Medicine Reviews, 49, 101223.
Chen, S., et al. (2025). Glymphatic system: a self-purification circulation in brain. Front. Cell. Neurosci., 19, 1528995.